Arpa tek yıllık bir tarla bitkisidir. Arpa tahıllar içerisinde en çok kardeşleneni olup 5 – 8 kardeş verir. Bitki boyu ortalama 35-100 cm’ dir. Başakları ortalama 8 -15 cm boyunda olup 2 ve 6 sıralıdırlar. Yapısında % 9 – 13 ham protein, % 67 kadar karbonhidrat bulunur.
Arpanın başlıca kullanım alanı hayvan yemi ve malt sanayidir. Yemlik arpalarda protein oranının fazla olması istenir. Kavuzun fazla olması besleyicilik değerini düşürür.
İlimizde arpa yetiştiriciliği, tarla bitkileri yetiştiriciliğinde patates ve buğdaydan sonra 3. sırada gelmektedir.
İlimizde arpa ekim alanları yıldan yıla artış göstermekte olup üretim alanları giderek artmaktadır. Arpa ilimiz topraklarında yetiştirilmesi uygun olan bir bitki olup verim düzeyi yüksektir.
| Yıl | İl | Ürün adı | Ekilen alan(dekar) | Hasat edilen alan(dekar) | Üretim(ton) | Verim(kg/da) | |
| 2010 | Bolu | Arpa | 155.676 | 155.626 | 27.186 | 175 | |
| 2011 | Bolu | Arpa | 156.140 | 156.040 | 37.529 | 241 | |
| 2012 | Bolu | Arpa | 158.800 | 158.800 | 36.223 | 228 | |
| 2013 | Bolu | Arpa | 166.202 | 166.202 | 39.527 | 238 | |
| 2014 | Bolu | Arpa | 168.317 | 153.918 | 37.677 | 245 | |
| 2015 | Bolu | Arpa | 168.774 | 168.774 | 38.441 | 228 |
* Veriler TÜİK’ den alınmıştır.
İklim ve Toprak İsteği
Arpa, fazla soğuk ve fazla sıcak olmayan, nispi nemi yüksek olan yerlerde iyi gelişir. Arpa için en uygun topraklar; organik maddece zengin, milli, havalanması ve nemliliği uygun, nötr reaksiyonlu pH (5-8) topraklardır. Sıcaklığı 0 ºC nin altına düşmeyen ve 18 – 20 ºC’nin üzerine çıkmayan, nispi nemi % 70 – 80 olan ve pH seviyesi 7-8 arası olan yerler arpa için çok uygundur. Azot bakımından zengin topraklarda arpanın yatma olasılığı artar. Bu durumda arpada verim önemli ölçüde düşmektedir.
İlimiz genel toprak pH seviyesi arpa tarımına uygun olup gerekli toprak işleme ve bakım işlemleri gerçekleştirilirse verimi de yüksek olmaktadır.
YETİŞTİRME TEKNİĞİ
Ekim Nöbeti
Buğday gibi arpa da kuru ve sulu koşullarda çeşitli kültür bitkileri ile münavebeye girmektedir.
Kuru Koşullarda
Arpa-Nadas-Arpa
Arpa-Nadas-Buğday-Nadas gibi
Sulu Koşullarda
Arpa-Sebze
Arpa-Buğday
Arpa-Patates
Arpa-Korunga
Arpa-Fiğ
Arpa-Ayçiçeği
Arpa-Mısır gibi
Toprak Hazırlığı
Kuru koşullarda: Arpa-nadas sisteminde, arpa hasadını müteakip hiçbir toprak işlemesi yapılmadan, ekim sahası kışı geçirdikten sonra, erken ilkbaharda Mart ayının ikinci yarısından itibaren toprak uygun tava geldiğinde soklu pullukla derin sürüm yapılır. Daha sonra sonbaharda diskharrow + tırmık ve tapan çekilerek tohum yatağı hazırlanır.
Sulu koşullarda: Sulanan sahalarda arpa genellikle çapa bitkileri ile (sebze, mısır) münavebeye girmektedir. Bu nedenle sonbaharda ön bitki hasadından sonra, bitki kalıntıları temizlenmeli veya uygun alet ekipmanla parçalanmalı, bundan sonra döner kulaklı pullukla derin sürüm yapılıp, toprağa karıştırılmalıdır. Daha sonra diskharrow ve tırmık çekilerek keseklerin kırılması sağlanır. Kesekler kırıldıktan sonra orta ağırlıkta bir tapan çekilerek, tohum yatağı hazırlanır.
Ekim
Ekim mibzerle yapılmalıdır. Ekim derinliği, çimlenme için yeter nemi ve havalanmayı sağlayacak düzeyde ayarlanır. Genellikle kışlıklarda ekim derinliği 4 – 6 cm, yazlık ekimlerde 3 – 4 cm olmalı ve m2’ ye kışlık ekimlerde 300 – 350 tane, yazlık ekimlerde 350 – 400 tane tohum düşecek şekilde hesaplanmalıdır. Bu ise kuru koşullarda 14 – 16 kg/da, sulu koşullarda ise 12 – 14 kg/da arasında değişebilir (Tohumun 1000 dane ağırlığına göre). Ekim kardeşlenmenin yüksek olduğu taban ve sulu arazilerde daha seyrek yapılabilir.
Gübreleme
Arpa gübreleme genelde buğday gibidir. Kuru koşullarda 5 – 6 kg/da N(Azot), 7 – 9 kg/da P2O5(Fosfor), sulu koşullarda ise 12 – 14 kg/da N(Azot), 10 – 12 kg/da P2O5(Fosfor), karşılığı azotlu ve fosforlu gübre uygulanmalıdır.
Fosforlu gübrenin tamamı ekim esnasında mibzerle banda, azotlu gübrenin yarısı ekimde, yarısı da kardeşlenme başlangıcında toprak yüzüne serpilmek suretiyle verilmelidir.
Sulama
Arpanın su ihtiyacı buğday kadar olmamakla beraber, bol verim ve kaliteli ürün için yeterli miktarda da toprak nemine ihtiyaç vardır.
Arpada sulama yapılacaksa birinci su sapa kalkma ikinci su süt olumu devresinde olmak üzere iki su verilir. Tek su verilecek ise süt olum devresinde tatbik edilmelidir. Sulamada tatbik edilecek husus bitkinin gelişme devresinde, yağışların yeterli olmadığı dönemlerde arpanın toprakta ihtiyacı olan suyun, sulama suyu ile karşılanmasıdır.
Hasat, Harman ve Depolanması
Arpada hasadı geciktirmek hem verimi arttırır, hem de su oranının düşmesini sağlar. İyice kurumadan hasat edilmiş arpa ürününde kavuzlar kolayca renk atar, kalite düşer.
En iyi hasat biçerdöverle yapılanıdır. Bu taktirde tam olumu fazla geciktirmemelidir. Biçerdöverle hasatta özellikle biralık arpalarda danenin kırılmaması için, biçerdöver ayarı önem kazanmaktadır.
Arpanın depolanmasında ambar olarak kullanılacak bina rutubet almayan kuru, havadar ve aydınlık bir yer olmalıdır. Depoya getirilen arpanın su oranının %12 – 14 altında olması gerekmektedir. Deponun ısısı ise +4ºC civarında olmalıdır. Ambara konulacak arpa içerisinde, kızışmaya sebep olmaması için yabancı tohum bulunmamalıdır.
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Hububat Kitapçığı
Arpa’da Yatma Sorunu
Arpa’da yatma sorununa karşı uygulanabilecek önlemler; fazla azotlu gübrelemeden, çok sık ve çok seyrek ekimden kaçınmaktır.